Doğal gaz ve nükleer enerji yeşil etiketini hak ediyor mu?

Avrupa Birliği taksonomisi yatırımcıları Avrupa'nın 2050 yılına kadar net sıfır salım ve doğanın daha  iyi korunması hedefine uygun projelere yönlendirmeyi amaçlayan yeşil bir sınıflandırma sistemi. Bu sınıflandırmada gaz ve nükleer enerjinin de “yeşil” ve “sürdürülebilir” olarak etiketlenecek olması Greta Thunberg ve diğer iklim aktivistlerinin tepkisini çekti.

Her iki enerji kaynağının da komisyon başkanı Ursula von der Leyen, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, ve Almanya'nın yeni başbakanı Olaf Scholz arasında geçen yoğun bir siyasi pazarlık döneminin ardından AB'nin sürdürülebilir faaliyetler için sınıflandırmasının bir sonraki bölümünde yer alması bekleniyor. Bir AB yetkilisi, gaz ve nükleerin muhtemelen rüzgar ve güneş enerjisi ile birlikte "yeşil" kategoride olmayacaklarını, ancak sınıflandırmada yer alacaklarını söyledi. Üst düzey bir AB diplomatı ise nükleer enerjinin Fransa ve diğer AB ülkelerinin nükleer enerji faaliyetlerinin bir karşılığı olarak sınıflandırmada yer almasını beklediğini belirtti.

AB taksonomisi, Temmuz 2020'de yasa haline geldiğinden beri AB liderlerinin farklı enerji politikaları nedeniyle şiddetli siyasi tartışmaların hedefi olmuştu. Fransa nükleer enerjinin taksonomide yer alarak onaylanmasını beklerken, Polonya ve Doğu Avrupa ülkeleri gazın “sürdürülebilir” bir yatırım olarak sınıflandırılmasında ısrarcı. Almanya'nın yeni Sosyal Demokrat Şansölyesi ise, yeşil koalisyon ortaklarının nükleer veya doğalgazı sınıflandırmaya dahil etmeye istekli olmaması nedeniyle farklı bir tutum sergiliyor. Hatta Almanya geçtiğimiz hafta ülkede kalan altı nükleer santralden üçünü kapatarak, tüm nükleer santralleri hizmet dışı bırakma ve 2030 yılına kadar kömür kullanımının aşamalı olarak durdurulması hedefine bağlılığını gösterdi.

Fransa-Almanya pazarlığı sonucu gaz ve nükleerin sınıflandırmaya dahil edilmesi Greta Thunberg ve dokuz iklim aktivisti tarafından Euractiv web sitesinde yayınladıkları makaleyle sert bir şekilde eleştirildi. Makalede genç aktivistler, AB liderlerini Glasgow'daki Cop26 iklim zirvesinde boş vaatlerde bulunmakla suçladılar. Taksonomiye atıfta bulunarak, “Bu sahte iklim eylemine izin vermek gibi korkakça kararlara yer yok” diye yazdılar.

Peki gaz ve nükleer enerji neden bu kadar tartışmaya sebep oluyor? Gaz ve nükleer enerji temiz enerji sınıfına ne kadar hizmet ediyor ve çevreye ne ölçüde zarar veriyor?

Nükleer enerjinin destekçileri, nükleerin CO2 salımı olmadan güvenilir ve tedarik güvenliği sunan bir enerji kaynağı olduğunu ve elektrik üretimine iklim dostu bir alternatif sunduğunu savunuyor. Savunucular, bu enerji kaynağını en azından kapsamlı alternatifler geliştirilene kadar kullanılabilecek bir yöntem olarak değerlendiriyorlar. Nükleer enerji karşıtları ise bu savı uranyumun nükleer yakıta dönüştürülmesi, öğütülmesi ve zenginleştirilmesi süreçlerinin son derece enerji yoğun olmasıyla çürütüyor. Fosil yakıtların yakılmasını içeren bu süreç atmosfere karbondioksit salımına neden oluyor. Alman hükümeti tarafından işletilen Alman Çevre Ajansı'nın (UBA) verilerine göre, nükleer enerji, güneş paneli sistemlerinden kilovat saat başına 3,5 kat daha fazla CO2 salıyor. Karadaki rüzgar enerjisiyle karşılaştırıldığında, bu rakam 13 kat, hidroelektrik santrallerinden gelen elektriğe karşı 29 kat daha fazla CO2 salımına neden oluyor.

Ayrıca atık problemi de nükleer enerji konusunda önemli bir soru işareti oluşturuyor. Tipik bir reaktör, yılda 20 ila 30 ton yüksek seviyeli nükleer atık üretiyor. Çeyrek milyon yıla yakın bir süre tehlikeli bir şekilde radyoaktif kalan bu atığı güvenli bir şekilde bertaraf etmenin ise bilinen bir yolu yok. Çevreye ve insan sağlığına karşı oluşturduğu güvenlik sorunları ve pahalı olması da nükleer enerjiye yönelik yapılan diğer önemli eleştiriler arasında.

Doğalgaz yakıldığında kömürün yarısı kadar karbondioksit (CO2) üretiyor fakat buna rağmen, iklim bilimcileri, artan doğal gaz üretiminin iklim değişikliğinin en büyük itici güçlerinden biri olduğunu söylüyor. Doğal gaz savunucuları, gazla çalışan elektrik santrallerinin daha aralıklı çalışan rüzgar ve güneş operasyonlarını destekleyerek sürekli elektrik sağlayabileceğini savunuyor. Piller veya diğer enerji depolama biçimleri daha ucuz ve daha erişilebilir hale gelene kadar, doğal gazın yenilenebilir enerjilerin tamamlayıcısı olarak hizmet etmesi gerektiğini söylüyorlar. Fakat, Paris İklim Anlaşması’nın en iddialı hedefi olan ortalama küresel sıcaklıklardaki artışı 1,5°C ile sınırlamak için bilim insanları, salımların 2050 yılına kadar net sıfıra düşürülmesi gerektiğini ve bunun da her türlü fosil yakıt kullanımına çok daha az yer bıraktığını söylüyor. İklim bilimcileri ayrıca doğal gaz üretimi sırasında atmosfere sızan, bir sera gazı olan metan hakkında endişeli. Metan, 20 yıllık bir zaman ölçeğinde CO2'den 80 veya 90 kat daha güçlü bir ısınma yaratabiliyor.

Gaz ve nükleer enerjiye dair bütün bu tartışmalar çerçevesinde Hollandalı Yeşil Milletvekili ve Avrupa Parlamentosu çevre komitesi başkan yardımcısı Bas Eickhout da Von der Leyen'in sınıflandırmaya gaz ve nükleeri dahil etmesine gerek olmadığı görüşünü taşıyor. Eickhout, gazın taksonomiye dahil edilmesinin, Cop26'nın fosil yakıt sübvansiyonlarını aşamalı olarak kaldırma vaatleriyle tutarsız olacağını belirtiyor. Avrupa’nın gazı yeşil enerji olarak nitelemeye başlamasının küresel ısınmayı 1,5 derecede tutma hedefini tamamen boşa çıkaracağını da ekliyor.

Avrupa Komisyonu'nun 31 Aralık'ta taslak taksonomiyi yayınlaması ve uzmanlar ve hükümetlerle birkaç haftalık istişarelerin ardından 12 Ocak'ta nihai teklifin yayınlanması bekleniyor. Son öneri yalnızca AB üye devletlerinin büyük çoğunluğu tarafından reddedilebileceği için görüşler taksonominin gaz ve nükleer enerjiyle birlikte geçeceği yönünde. 

‍