Cinsiyete dayalı eşitsizliklerin bir diğeri: Emeklilik maaşı eşitsizliği 

Cinsiyete dayalı emeklilik maaşı eşitsizliği kadınların, erkeklere göre emeklilik döneminde daha düşük gelire sahip olması olarak tanımlanıyor. Çevrimiçi yatırım yönetim hizmeti veren Nutmeg’in araştırmasına göre bu maaş farkı ortalama olarak 164.000 sterline kadar çıkabiliyor. Bu da emeklilikte kadınların, erkeklerin kazandığının yalnızca üçte ikisini kazanmalarına yol açıyor. Avrupa İstatistik Ofisi verilerine göre, 2018’de Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde 65 yaş üstü kadınlar ile erkekler arasındaki emekli maaş farkı ortalama yüzde 30 olurken, Türkiye’de bu oran yüzde 29.7.  

Son yıllarda daha çok gündeme gelen bu eşitsizliğin farklı nedenleri bulunuyor. En önemli sebepleri arasında hala pek çok ülkenin gelir eşitliğini sağlayamamış olması yatıyor. “Eşit iş eşit ücret” söyleminin hayata tam anlamıyla geçirilememiş olması kadınların daha az tasarruf yapmasına ve emeklilikte daha düşük gelire sahip olmasına yol açıyor. 1990'ların başında, kadınların erkeklere oranla neredeyse %30 daha düşük ortalama saatlik ücret kazanması günümüze kadar iyileşme gösterse de bu fark hala % 20 civarlarında kalmaya devam ediyor. Ancak emeklilikte görünen ücret açığı bu orandan daha da fazla.  

Bu eşitsizliği yaratan bir diğer faktör de bireylerin iş dışında yerine getirmek zorunda oldukları, bakım ve ev işi gibi sorumluluklar. Araştırmalar gösteriyor ki kadınların ev ve bakım işleri için harcadığı ücretsiz emek erkeklere kıyasla çok daha fazlayken erkeklerin ücretli bir işte çalışma süreleri kadınlara kıyasla daha fazla. İş yaşamı dışında bireye yüklenen bu sorumluluklar kişinin istihdamdan ayrılmasına veya yarı zamanlı işlere yönelmesine, sonuç olarak da emekli maaşına yatırım yapmak için daha az kazanç elde etmesine yol açabiliyor. Örneğin emeklilik maaşının büyük bir kısmının biriktirildiği yirmili otuzlu yaşların başlarında doğum izninin ardından kariyer molası vermek veya ücretli işten çıkmak kadınların nihai emekli maaşlarında büyük kesintilere neden oluyor.  

Emeklilikte maaş farkını yaratan bir diğer faktör de yatırım konularında kadınların genellikle riskten daha fazla kaçınması ve daha geleneksel bir yaklaşımı tercih etmesi. Nutmeg’in kendi müşteri tabanına yönelik yaptığı araştırmaya göre hisse senedi gibi yatırım ürünleri tercih edildiğinde kadınlar riske yaklaşımlarında erkeklerden daha az agresif davranıyorlar.  

Bahsedilen olumsuzluklara rağmen, emeklilik maaşı eşitsizliğiyle ilgili zaman içinde önemli değişimler meydana geldi. Örneğin anneler, yıllar içinde iş gücü piyasasına giderek daha fazla katılmaya başladı. Ayrıca, herkesin emeklilik sistemlerine katılımını etkileyen otomatik katılım sistemi getirildi. Bütün bunlara rağmen günümüzde devam eden maaş açıklığı geçmiş senelerin istihdam piyasası ve emeklilik düzenlemeleriyle açıklanabilir.  

Nuffield Vakfı tarafından finanse edilen Mali Araştırmalar Enstitüsü'nde yürütülen çalışma, farklı tasarruf oranlarının gelecekteki cinsiyete dayalı emeklilik maaşı eşitsizliğine nasıl katkıda bulunacağını araştırıyor. 2012'de otomatik katılım başlatılmadan önce erkek ve kadın çalışanlar arasındaki ortalama emeklilik tasarrufundaki farklılıkların belgelendiği araştırmada kadın çalışanların emeklilik maaşı birikimine erkeklere oranla daha fazla katkıda bulunduğu gözlemlendi. Ancak bunun nedeni, kadınların katkı oranlarının tipik olarak daha yüksek olduğu kamu sektöründe çalışma olasılığının daha yüksek olmasından kaynaklanıyor.

Tüm sektörlerdeki erkekler ve kadınlar arasındaki ortalama emeklilik tasarrufu incelendiğinde farklı bir model ortaya çıkıyor. Erkek ve kadın çalışanların ortalama tasarruf oranları yaklaşık 35 yaşına kadar benzer giderken, bu yaştan sonra katkı oranı erkeklerde yaşla birlikte artarken kadınlar için aynı kalıyor.  Bu farklılaşmanın zamanlamasına bakıldığında, çalışanların çocuk sahibi olmasının firmanın istihdam kararlarını etkilediği yorumu getirilebilir.

İş yerinde emeklilik maaşlarına otomatik kaydolmanın etkisi incelendiğinde ise, emeklilik tasarrufu davranışının önemli ölçüde değiştiği gözleniyor. Bir önceki bulguda olduğu gibi belirli bir yaşta farklılaşan katılım yerine, kadınların her yaşta emekli maaşına katkıda bulunma olasılığının erkeklerden sadece az miktarda farklılaştığı görülüyor. Otomatik katılım bu maaş açığının kapanmasına katkı sunabilir. Fakat bir çalışanın otomatik katılım sisteminden yararlanması için senelik 10.000 pounda yakın bir kazanç elde etmesi gerekiyor. Bu da pek çok düşük ücretli çalışanın dışlanmasına sebep oluyor. Bu nedenle otomatik katılım emeklilik maaş eşitsizliğinin giderilmesi için tek başına çözüm olamaz. Bu noktada politika yapıcıların sadece cinsiyete dayalı maaş eşitsizliğiyle değil emeklilikte ortaya çıkan maaş farkına da eşit önem vermeleri ve bu durumun önüne geçebilecek farklı sistemler geliştirmeleri gerekiyor.